Mangelbak, 47 x 32 cm.
Nederlandse volkskunst op Ameland 
Het begrip "volkskunst" wordt gebruikt voor met schilder- en of snijwerk versierde
gebruiksvoorwerpen.
In het verleden werd de volkskunst uit de 17e en 18e eeuw onderverdeeld in
verschillende stijlen genoemd naar het gebied van vermeende herkomst.
Zo werd ook aan Ameland een stijl toegeschreven.
Er is onderscheid te maken tussen echte "volkskunst" gemaakt
als liefhebberij en het meer professionele werk van leden van een gilde
uit Hollandse steden als Amsterdam, Leiden en Delft.
Gebruiksvoorwerpen zoals kasten, tafels en dienbladen werden gemaakt door
de 'witwerker' en beschilderd door de 'grof- of kladschilder'.
In de 17e en 18e eeuw kende Ameland een behoorlijke welvaart door de handel tussen Amsterdam en de Oostzeelanden. Op het hoogtepunt waren er op het eiland meer dan honderd schipper/eigenaren van kleine handelsvaartuigen als het kofschip en de smak geregistreerd. Door het intensieve kontakt met Amsterdam werd niet alleen de woonkultuur maar b.v. ook de klederdracht beïnvloed. Beschilderde meubelen werden meegenomen maar mogelijk ook "witwerk" dat door een eilander schilder werd beschilderd. 
Het meest populair was het beddebankje. Al in 1680 worden ze in de door S.J. van der Molen in 1972 onderzochte Amelander boedelbeschrijvingen genoemd. Vaak met meerdere exemplaren tegelijk kwamen deze meubeltjes voor in het Amelander interieur. Ze dienden als opstap naar de bedstede. De beschildering op de voor- en zijkanten heeft meestal als onderwerp "De vijf wijze en de vijf dwaze maagden", daarnaast komt ook "De hertenjacht" of "De walvisvaart" voor. Eén (eilander?) schilder dateerde zijn beddebankjes en klaptafels ("flap aan de wand") zo rond 1750 en gebruikte hierbij als beeldmerk een kat. 
Door economische achteruitgang en uiteindelijk de Franse bezetting aan het eind van de 18e eeuw stopte de productie en handel van deze beschilderde voorwerpen. Door het isolement van het eiland en achteruitgang van de welvaart bleven de meubelen op Ameland nog lang in gebruik. Ze werden gerestaureerd maar soms ook overgeschilderd met b.v. scheepjes. Ook werden er later eenvoudige beddebankjes naar oud voorbeeld gemaakt. Vergelijkbare ontwikkelingen deden zich ook elders voor in andere kustplaatsen waarvan Hindeloopen het meest bekend is geworden. 
Amelander mangelbak, 42x30 cm.
Nieuwsgierig naar de herkomst en productiewijze van het beddebankje ben ik begonnen me in 1978 toe te leggen op het inventariseren van deze bijzondere meubeltjes. Daarbij heb ik alle literatuur die ik kon vinden over de z.g. Nederlandse Volkskunst maar ook over de schilderstechniek uit die tijd bestudeerd. Door ook ze te gaan maken en beschilderen op de oude manier werd mijn inzicht vergroot. Jaarlijks maakte ik enkele bankjes en deed daarmee veel ervaring op met klassieke schilderstechnieken en houtbewerking en behandeling. In 2017 maakte ik het laatste bankje met nummer LXX. Klaas Nobel 
|